Gorzkow (dzisiaj Gorzków)

Gorzków (nazwa hist.: Gorzkow) jest położony w województwie małopolskim, powiecie wielickim, południowej części gminy Wieliczka, odległy od Krakowa ok. 20 km., a od Wieliczki ok. 8 km., rzy drodze prowadzącej z Wieliczki do Myślenic. Duża część wioski położona jest na wzgórzu - 374 m npm., skąd rozciąga się wspaniały widok. Krajobraz urozmaicają różne pagórki i doliny pokryte łąkami, uprawami rolnymi i częściowo lasami. Centrum wsi znajduje się przy drodze prowadzącej z Wieliczki do Myślenic. Świadczy o tym największa gęstość zabudowań. Tutaj też jest kościół, szkoła oraz sklepy. Znaczna część gospodarstw została rozmieszczona także przy bocznych drogach.

Zasadniczo wieś dzieli się na trzy grupy terytorialne: Centrum Gorzkowa, Witkowice i Czarnociny. Poszczególne części wsi noszą różne nazwy, i chociaż nieoficjalne, to jednak są przekazywane z pokolenia na pokolenie np.
Łysa Góra - wzniesienie za dawnym dworem, którego nie można było wykorzystać na ziemię orną na wskutek bezwartościowej gleby. Na górze tej nie rosły nawet drzewa. Jest ona goła, łysa.
Postolówka - to łąki ciągnące się po obu stronach drogi prowadzącej do Zakliczyna. Nazwa prawdopodobnie pochodzi od często powtarzanej wypowiedzi mieszkańca naprawiającego garnki. W czasie wykonywania swych zajęć często powtarzał: „Gdyby my żyli po sto lat, to by my tu jeszcze ciekawsze rzeczy oglądali”. Z czasem ludzie zabierając garnek do naprawy mówili: „Idę do postola” i z tych trzech wyrazów „po-sto-lat” powstała nazwa „Postolówka”.
Ślęczkówka - nazwa pochodzi od nazwiska Ślęczka.
Witkowice - to część folwarku, o którym wspomina Długosz w „Liber Beneficiorum”. Nazwa ta pochodzi od rycerza Witka - Wita, który był właścicielem tych ziem.
Czarnociny - były oddzielnym folwarkiem. Nazwa pochodzi od właściciela Czarnoty, który gospodarzył na tych ziemiach.

Jan Długosz w swoich notatkach poczynionych w czasie podróży po kraju tak napisał: Gorzków, wieś w parafii wielickiej, której właścicielem jest Klęp Stanisław herbu Strzemię, w której są łany kmiece, karczmy i zagrody, na których zabezpiecza się i ściąga dziesięcinę ze zboża i konopi dla kościoła w Wieliczce. Jeśli weźmiemy pod uwagę rok śmierci Długosza (1480), to wolno nam przyjąć, że notatki te, wspominające o Gorzkowie, powstały prawdopodobnie w latach 1460 - 1480.

Wiadomo, że wieś była własnością szlachecką. Znani są również kolejni właściciele dworu:
1460 - 1518 - Stanisław Klęp i jego syn herbu Strzemię
1518 - 1528 - Mikołaj Cikowski
1528 - 1552 - Stanisław Morstin herbu Leliwa
1552 - 1566 - Erazm Morstin
1566 - 1578 - Franciszek, Florian, Krzysztof Morstinowie
1578 - 1849 - kolejne pokolenia rodu Morstinów
1849 - 1869 - Ignacy i Sylwia z Rylskich Janowscy
1869 - 1880 - Stanisław i Anna z Głusiów Poznańscy
1880 - 1885 - Sebastian Głuś
1885 - 1892 - Józef i Anna Kusinowie
1892 - 1893 - Stanisław i Antonina Ogibińscy
1893 - 1894 - Franciszek i Anna Kobiałkowie
1894 - 1895 - Jan Hirschberg
1895 - 1896 - Józefa Gładyszowa
1896 - 1898 - Franciszek Cembrowicz
1898 - 1899 - Józef Janowski
1899 - - Adam, Stanisław Janowski
1900 - - Adam Janowski częściowo rozprzedaje ziemię

W roku 1901 nastąpiła parcelacja dworu, który zostaje rozkupiony przez mieszkańców Gorzkowa i okolic. Sam budynek dworski zakupił Surówka z Koźmic Wielkich. Następnie właścicielem był Gabryś Stanisław i dalej Róg Michał.

Gorzków jako wioska przynależał do Diecezji Krakowskiej, do Dekanatu Wielickiego i do Parafii Wielickiej. W roku 1044, a więc 80 lat po przyjęciu chrześcijaństwa, osiadają w Wieliczce Benedyktyni, zakładając równocześnie parafię. Należały do niej 32 osady lechickie rozmieszczone wokół Wieliczki. Należy przypuszczać, że w tej wielkiej ilości wiosek stanowiących parafię wielicką znajdował się i Gorzków, gdyż do roku 1924 Gorzków należał do Parafii Wieliczka.

Parafia Matki Boskiej Czestochowskiej

Parafia w Gorzkowie zostałą utworzona 18 września 1923 r. z wiosek przynależących do parafii w Wieliczce: Gorzków, część Kożmic Wielkich, część Raciborska, Byszyce, Czarnociny i część Bieńkowic (z parafii Dziekanowice).
Kościół parafialny znajduje się w centrum parafii na terenie Gorzkowa. Od północy parafia graniczy z parafią Koźmice Wielkie, od wschodu z parafią Dziekanowice, od południa z parafią Zakliczyn i od zachodu z parafią Siepraw i Janowice.

Od najdawniejszych czasów, leżący na terenie krakowskiej diecezji Gorzków, przynależał do parafii wielickiej. Był jedną z 32. osad lechickich rozmieszczonych wokół Wieliczki, podlegających tutejszej parafii założonej przez ojców benedyktynów w roku 1044. Niewiele wiemy o życiu duchowym gorzkowian aż do schyłku XIX wieku, albowiem do 1928 r. nie prowadzono zapisów w księdze parafialnej. Z przekazów ustnych wiadomo jednak, że kiedy parafią św. Klemensa w Wieliczce administrował ks. Stanisław Hałatek, postanowił w celu zintegrowania gorzkowskich włościan wokół Kościoła, odwiedzać w dni świąteczne odległe od Wieliczki miejsce, by tu głosić Słowo Boże. A gdy sam nie znajdował na to czasu, posyłał z duszpasterska posługą wikarych i katechetów. Pierwsze nabożeństwa odprawiane były pod gołym niebem w maleńkiej kapliczce św. Jana i św. Anny, na rozstaju dróg Zakliczyn - Czechówka, wzniesionej w 1868 r. przez okoliczna społeczność. W niej to właśnie prepozyt Wieliczki odprawiał od 1909 r. w niedziele i święta Msze święte. Wtedy też powstała myśl wzniesienia w Gorzkowie świątyni umożliwiającej sprawowanie Mszy świętej pod dachem. Grunt pod budowę z radością przekazał miejscowy gospodarz Józef Stachura, oświadczając społecznemu komitetowi budowy w zaimprowizowanym naprędce dwuwierszu: Dzięki Ci Przedwieczny Panie, na mym polu kościół stanie. Niedługo, bo już w 1910 r. wylano fundamenty pod świątynię, której plany społeczny komitet uzyskał od niejakiego Hołuja ze Stróży koło Myślenic. Budowa trwała niespełna trzy lata. Równolegle w latach 1910 - 1914 mieszkańcy niedalekich Byszyc wznosili na wzór kościoła parafialnego kaplicę p.w. Matki Bożej Różańcowej, która z czasem zaczęła pełnić funkcję kościoła filialnego. Już w 1913 r. zaczęto odprawiać nabożeństwa świąteczne w Gorzkowie, choć w kościele nie było jeszcze ołtarza, a jego role pełnił zwykły stół. Z tego też czasu pochodzi gotycka pozłacana monstrancja, sprawiona jako jedno z pierwszych naczyń liturgicznych do gorzkowskiego kościoła.
Podczas I wojny światowej rezyduje w Gorzkowie wikariusz wielicki, ks. Władysław Jettmar (1914 - 1918), ceniony przez wiernych duszpasterz, który sprawił do gorzkowskiej świątyni główny ołtarz i doprowadził do jej wyposażenia. Dzięki jego staraniom i hojności parafian, na konsekrację kościoła zawisł w ołtarzu głównym obraz Matki Bożej Częstochowskiej - patronki kościoła w Gorzkowie - zakupiony w krakowskiej firmie Witwickiego. W tym samym 1916 r. uroczystej konsekracji kościoła w Gorzkowie dokonał Metropolita Krakowski, abp Książe Adam Stefan Sapiecha. W 1919 r,. staraniem ks. Wawrzyńca Smółki, zakupiona zostaje ziemia pod przyszły cmentarz parafialny, tzw. Chlebdówka. W dniu 26 IV 1921 r. Książęco - Biskupi Konsystorz Diecezji Krakowskiej zezwala na poświęcenie gorzkowskiego cmentarza. Natomiast dziedzic sąsiedniego Raciborska przekazuje tworzącemu się probostwu w Gorzkowie swoje grunty z folwarku w Witkowicach. Dnia 1 X 1923 r. Metropolita Krakowski, abp Książe Adam Stefan Sapieha eryguje parafię w Gorzkowie pw. Matki Boskiej Częstochowksiej. Samodzielna stacja duszpasterska w Gorzkowie obejmowała miejscowości: Gorzków, Byszyce, Bugaj, Raciborsko, oraz wyodrębnione osiedla z Koźmic Wielkich.